Wat is faalangst? Kenmerken en symptomen

Door Renate Frazer, 19 oktober 2013

'Op feestjes durf je geen gesprek aan te gaan met onbekenden, bang dat je compleet dichtklapt als je iets wil zeggen'.

'Vlak voor je rijexamen begint raak je in paniek. Zelfs na zestig lessen denk je dat je we nog steeds niet klaar voor bent. Je blijft je herinneren hoe je de vorige les geen voorrang had gegeven terwijl dat wel moest, en vergeet daarbij alle andere keren dat je dat wel goed deed'.

'Je speelt in een orkest en bent erg goed, zo goed dat je een stukje solo mag spelen! Maar als het moment daar is durf je niet meer, ondanks de goede voorbereidingen'.

Klinkt dit bekend? Dan is er een grote kans dat je last hebt van faalangst.

Negatief of positief

Faalangst kan soms een negatieve maar soms ook een positieve uitwerking hebben. Bij positieve faalangst helpt de aanwezige angst en de daarbij optredende spanningstoestand juist om beter te functioneren, of zich beter te concentreren dan onder normale condities het geval is. De stress of nervositeit vormt hier als het ware een extra prikkel, en werkt daarom dus positief. Ook kan positieve faalangst leiden tot het extra goed voorbereiden op een moeilijke taak of situatie waar men tegenop ziet.

Negatieve faalangst heeft daarentegen een desorganiserend karakter, speciaal in situaties waarin men op de prestaties wordt beoordeeld (examens of taken die als moeilijk worden ervaren). Onder dergelijke omstandigheden gaat 'irrelevant gedrag' een hoofdrol spelen: transpireren, uitstelgedrag, gekke gedachten, tobben, trillende handen, slapeloosheid, hartkloppingen, etc. zorgen ervoor dat bijvoorbeeld leerlingen dingen vergeten zijn die ze onder normale omstandigheden wel wisten. Dat noem je een black-out. De hierbij optredende (extreme) stress en angst werken dan negatief. Dit kan zelfs tot een vicieuze cirkel leiden.

Door de faalangst presteer je onder je kunnen, waardoor je een bevestiging krijgt, ‘ik kan het inderdaad niet’. Hierdoor word je opnieuw faalangstig bij een volgende gelegenheid, en zelfs erger omdat het 'de vorige keer immers ook was mislukt'. Het is ook mogelijk dat je om die reden de test of taak slechter voorbereidt, 'want ik faal sowieso'. In beide gevallen heeft dit tot resultaat dat je opnieuw kan falen, en de faalangst in stand blijft of nog verder versterkt wordt, zodat de cirkel zich herhaalt.

Wat is faalangst?

Je wat ongemakkelijk voelen bij alles wat nieuw en anders is, is heel normaal. Je doet namelijk een stap buiten je comfort zone en dat voelt in eerste instantie altijd wat onwennig.

Faalangst is echter een abnormale, en vaak onrealistische, angst om te falen en fouten te maken. Faalangst kan je verhinderen om nieuwe dingen te ondernemen, nieuwe mensen te ontmoeten, of het werk te doen dat je leuk vindt en bij je past.

Faalangst kenmerken en symptomen

Onderstaande lijst geeft een aantal kenmerken en symptomen waaraan je faalangst kunt herkennen:

Faalangst gaat vaak samen met stress en spanning in je hele lichaam: Je wilt iets aan de situatie doen, je wilt vluchten of je raakt verkrampt (vechten, vluchten of bevriezen).
Je vermijdt nieuwe situaties, blijft veilig in je comfort zone, en verzint excuses of strategieën om iets niet te hoeven doen of aan te gaan.
Je houdt jezelf voor de gek met gedachten zoals: “Ach, die baan stelde toch niets voor”, “Dat meisje paste helemaal niet bij mij” of “Dat is toch niet voor mij weggelegd”.
Je stelt dingen steeds maar uit. Het lukt niet om echt tot actie over te gaan, bang om te falen.
Je voelt je niet goed genoeg, minder capabel dan andere, en je bent bang om je werk, of andere taken, niet aan te kunnen.
Je vraagt veel bevestiging van anderen: “Doe ik het wel goed genoeg?”
Je verhult je faalangst door bijvoorbeeld boos te worden op anderen (afweerreactie).
Je haalt jezelf naar beneden en maakt bij voorbaat al excuses dat het wel niet goed zal gaan of niet goed genoeg is.
Je legt de lat voor jezelf vaak onrealistisch hoog zodat je wel moet falen.
Faalangst heeft vaak de werking van een ‘self-fulfilling prophecy’. Door de angst om te falen zet je datgene in werking waar je bang voor bent.
Faalangst is soms geen angst om te falen, maar een angst voor succes.

Het is niet ongewoon dat faalangst samen gaat met een negatief zelfbeeld, een overmatige behoefte om controle te willen hebben (en houden) of perfectionisme.

Faalangst overwinnen

Je kunt er natuurlijk voor kiezen slachtoffer te blijven van je eigen faalangst. Maar kies je ervoor om de regie weer in eigen handen te nemen, weet dan dat je faalangst kunt overwinnen.

Veel angsten, en dus ook faalangst, zijn op een relatief eenvoudige manier te verminderen of helemaal op te lossen. Nouvelle kan jou van je faalangst afhelpen, vaak al binnen enkele sessies. Wil je weten hoe? Neem dan contact op voor een vrijblijvend en oriënterend gesprek.

Kijk ook eens op Persoonlijke coaching. Leidinggevenden kunnen een persoonlijk ontwikkeltraject volgen: coaching van leidinggevenden en managers.
Zie ook onze overige publicaties of een totaaloverzicht van al onze diensten op het terrein van coaching en HR advies.